Przedmiot badań

Przedmiotem badań jest inwentaryzacja i opracowanie historyczno-artystyczne 35 kościołów należących do parafii rzymskokatolickich oraz przynależnych do nich 80 kaplic i kościołów filialnych (wg danych ze „Schematyzmu archidiecezji lwowskiej” z r. 1936) istniejących przed r. 1939 na terenie dawnej archidiecezji lwowskiej, a wchodzących w skład historycznego terytorium województwa podolskiego (do 1772 roku). W ramach badań przedmiotem zainteresowania są kościoły i klasztory, a także kaplice i kościoły filialne należące do parafii objętych projektem. Projekt jest bezpośrednią kontynuacją prowadzonych od 1990 roku w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego badań nad inwentaryzacją, dokumentacją i opracowaniem inwentarza topograficznego zabytków rzymskokatolickich na terenach dawnych województw wschodnich Rzeczypospolitej.

W ramach dotychczasowych badań prowadzonych pod kierunkiem prof. dr hab. Jana K. Ostrowskiego wydano w l. 1993-2015 w sumie 23 tomy inwentarza topograficznego Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. I, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, w których opublikowano opracowania inwentaryzacyjne 541 zabytków. A także bezpośrednią kontynuacją kolejnego projektu mającego na celu inwentaryzację i dokumentację kolejnych województw – czyli województwa bełskiego pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Betleja, prof. UJ (projekt realizowany w l. 2012-2020 finansowany przez NPRH, zakończył się wydaniem w 2021 roku 2 tomów inwentarza zawierających opracowania 108 zabytków). Kierownicy powyższych projektów zadeklarowali zakończenie badań, wobec czego podjęta został inicjatywa opracowania kolejnego województwa w ramach serii inwentarza topograficznego o utrwalonej pozycji i renomie w środowisku naukowym.

Cel badań i specyfika

Głównym celem projektu - tak jak w przypadku poprzednich projektów - jest dokumentacja zabytków, na którą składa się:
1. Inwentaryzacja - wykonanie kompletnej dokumentacji fotograficznej, opisowej i pomiarowej rzymskokatolickich obiektów sakralnych znajdujących się na obszarze części "galicyjskiej" dawnego województwa podolskiego, która po I rozbiorze Rzeczpospolitej weszła w skład monarchii austriackiej i została włączona do archidiecezji lwowskiej. Projekt dotyczy zatem wykonania dokumentacji terytorium trzech dekanatów: jazłowieckiego, borszczowskiego i czortkowskiego.
2. Zebranie dokumentacji źródłowej (archiwalnej i ikonograficznej), źródeł drukowanych (przede wszystkim wzmianki prasowe, edycje źródłowe), literatury przedmiotu.
3. Opracowanie inwentarza topograficznego zabytków objętych projektem. Opracowania inwentaryzacyjne obejmują aspekty dokumentacyjne, historyczne, rekonstrukcję stanu zabytków oraz ich charakterystykę z punku widzenia historii sztuki.
4. Publikacja wyników badań w formie drukowanego inwentarza oraz w formie online

Zasadniczym celem badań - wzorem poprzednich grantów - jest odtworzenie stanu części dziedzictwa historyczno-artystycznego na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, pozostających obecnie poza granicami kraju, a szczególnie dotkniętego zniszczeniami podczas II wojny światowej i działaniami dewastacyjnymi w czasach władzy sowieckiej.

Zakres terytorialny projektu

Wynika z przyjętej blisko 30 lat temu i konsekwentnie realizowanej w ramach wieloletniego projektu inwentaryzacyjnego metody badawczej, w myśl której na podział administracyjny województw dawnej Rzeczypospolitej został nałożony schemat administracji kościelnej. W wyniku I rozbioru w r. 1772 część dawnego województwa podolskiego leżąca na prawym brzegu Zbrucza weszła w skład monarchii habsburskiej, jako część Galicji. W wyniku tych zmian politycznych dokonano następnie zmian w strukturze administracji kościelnej, wyłączając w r. 1782 teren dekanatów jazłowieckiego i czarnokozinieckiego (zreorganizowanych następnie w dekanaty jazłowiecki, borszczowski i czortkowski) z diecezji kamienieckiej i włączając je do archidiecezji lwowskiej. Ta przynależność kościelna został utrzymana przez cały okres zaborów (ostateczne przypieczętowanie przynależności całej "galicyjskiej" części dawnej diecezji kamienieckiej do archidiecezji lwowskiej nastąpiło w r. 1800 rezolucją carską) oraz z czasie trwania II RP, kiedy tereny Podola leżące po prawej stronie Zbrucza były częścią województwa tarnopolskiego na terenie archidiecezji lwowskiej, zorganizowane w 3 dekanatach (jazłowieckim, borszczowskim i czortkowskim). Część parafii (14) należących do dekanatu czortkowskiego, ale leżących na terenie historycznego województwa ruskiego została już opracowana przez zespół prof. Jana Ostrowskiego w ramach tomów 16-17 Materiałów do dziejów sztuki sakralnej.... (wyd. w l. 2008-2009). W zgłaszanym projekcie zostanie opracowane pozostałych 8 parafii, które leżały na historycznej części województwa podolskiego, tym samym dokumentacja obejmie cały teren dawnego dekanatu czortkowskiego.

Opracowanie części "galicyjskiej" dawnego województwa podolskiego będzie więc także zamknięciem prac inwentaryzacyjnych na terenach archidiecezji lwowskiej, w jej kształcie sprzed r. 1939 (po opracowaniu już terenów dawnego województwa ruskiego oraz województwa bełskiego, które podobnie jak część terenów woj. podolskiego zostało włączone do archidiecezji lwowskiej po r. 1772).